تحلیل فنی حوادث ساختمانی نیمه نخست سال ۱۴۰۴ و الزامات ایمنی در پروژه‌های عمرانی
مصاحبه اختصاصی با مهندس سعید بارانی، ریاست محترم سازمان نظام مهندسی ساختمان استان لرستان
در پی وقوع چندین حادثه منجر به فوت و نقص عضو در پروژه‌های ساختمانی استان لرستان طی شش‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴، سازمان نظام مهندسی ساختمان استان لرستان به‌عنوان مرجع تخصصی و قانونی نظارت بر ساخت‌وساز، اقدام به بررسی علل، تحلیل فنی و تدوین راهکارهای اصلاحی نموده است. در همین راستا، گفت‌وگویی با جناب مهندس سعید بارانی، ریاست محترم سازمان، انجام شده که در ادامه به‌صورت تفصیلی ارائه می‌گردد.
آمار و تحلیل حوادث ساختمانی
بر اساس داده‌های ثبت‌شده در سامانه نظارت ایمنی اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان لرستان، در بازه زمانی فروردین تا شهریور ۱۴۰۴، آمار حوادث ساختمانی به شرح زیر است:
- تعداد کل حوادث ساختمانی: ۱۷ مورد
- حوادث منجر به فوت: ۲ مورد
- حوادث منجر به نقص عضو دائم: ۱ مورد
- حوادث منجر به قطع عضو دائم: ۲ مورد
- شایع‌ترین نوع حادثه: سقوط از ارتفاع (داربست، آسانسور کارگاهی، طبقات فاقد حفاظ)
- محل وقوع: ۹۰٪ در پروژه‌های خصوصی با متراژ زیر ۲۰۰۰ متر مربع
این آمار بیانگر ضعف جدی در رعایت الزامات ایمنی از سوی کارفرمایان و مجریان پروژه‌های کوچک‌مقیاس است؛ پروژه‌هایی که اغلب فاقد برنامه‌ریزی ایمنی، تجهیزات استاندارد و تعهد به مقررات قانونی هستند. شایان ذکر است که علاوه بر موارد ثبت‌شده، پرونده‌های متعددی در رابطه با حوادث ساختمانی در مراجع قضایی مفتوح بوده و شکایات متعددی در دادگاه‌ها مطرح شده است و تعداد حادثه بیش از چیزی است که آمارهای تحلیلی نشان می دهند.
نقاط بحرانی ایمنی در پروژه‌های ساختمانی
مهندس بارانی در تحلیل فنی حوادث، به محورهای زیر به‌عنوان نقاط بحرانی ایمنی اشاره کرد:
- عدم پایبندی کارفرمایان به اجرای مبحث ۱۲ مقررات ملی ساختمان
- فقدان حفاظ‌های جانبی در طبقات باز
- استفاده از داربست‌های فلزی فاقد اتصال مطمئن
- نبود تجهیزات حفاظت فردی برای کارگران
- استفاده از مصالح غیراستاندارد و بی‌توجهی به مبحث ۱۹
- ریزش دیوارهای غیرباربر به‌دلیل کیفیت پایین مصالح
- عدم کنترل کیفیت بتن در مراحل حیاتی اجرای سازه
- عدم همکاری کارفرمایان در فراهم‌سازی شرایط نظارت مؤثر
- عدم اطلاع‌رسانی به ناظر در مراحل بحرانی
- تأخیر در تکمیل مدارک و عدم رعایت الزامات اجرایی، که مانع حضور به‌موقع ناظر می‌شود
- نقش مغفول شهرداری‌ها در کنترل ایمنی حین صدور پروانه و پایان‌کار
- عدم الزام کارفرما به ارائه برنامه ایمنی پیش از آغاز عملیات
- فقدان فرآیند ممیزی ایمنی در مراحل صدور مجوز و بازدیدهای میدانی
- عدم بهره‌برداری از ظرفیت قانونی شهرداری‌ها در توقف عملیات غیرایمن
مهندس بارانی تأکید کرد: ناظر پروژه زمانی می‌تواند نقش مؤثر ایفا کند که کارفرما و شهرداری بستر قانونی، فنی و اجرایی لازم را فراهم کرده باشند. قصور در ایمنی، در بسیاری موارد ناشی از بی‌توجهی کارفرما به الزامات قانونی، عدم تمکین به هشدارهای ناظر و غفلت از نظارت تکمیلی شهرداری‌هاست.
اقدامات اصلاحی سازمان
در پاسخ به بحران ایمنی، سازمان نظام مهندسی ساختمان استان لرستان اقدامات زیر را در دستور کار قرار داده است:
- پیگیری راه‌اندازی سامانه الکترونیکی گزارش تخلفات ایمنی با قابلیت ثبت مستقیم در اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی
- برگزاری دوره‌های تخصصی ایمنی برای مهندسان ناظر و مجریان پروژه‌ها
- پیشنهاد تشکیل کمیته مشترک با اداره کار و شهرداری‌ها برای پایش ایمنی پروژه‌ها
پیشنهادات اصلاحی در حوزه قانون‌گذاری
مهندس بارانی با اشاره به خلأهای قانونی موجود، پیشنهاداتی برای اصلاح قانون نظام مهندسی ساختمان و آیین‌نامه‌های مرتبط ارائه داد:
- الزام قانونی کارفرما به رعایت الزامات ایمنی و پاسخ‌گویی مستقیم در برابر تخلفات
- بیمه مسئولیت مدنی برای مجریان و کارفرمایان در برابر آسیب‌های ناشی از قصور اجرایی
- افزایش ضمانت اجرایی برای توقف پروژه‌های فاقد ایمنی
- تعریف نقش نظارتی شهرداری‌ها در کنترل ایمنی حین صدور پروانه و پایان‌کار
پیام ریاست سازمان به فعالان حوزه ساخت‌وساز
ایمنی در ساخت‌وساز، نه‌تنها یک الزام قانونی بلکه مسئولیتی اخلاقی و اجتماعی است. ناظر، مشاور فنی پروژه است، نه ضامن اجرایی آن. مسئولیت ایمنی در درجه نخست بر عهده کارفرما و مجری پروژه است و شهرداری‌ها نیز باید نقش فعال‌تری در کنترل ایمنی ایفا کنند. سازمان نظام مهندسی ساختمان استان لرستان با تمام ظرفیت‌های فنی، نظارتی و آموزشی خود در کنار مهندسان، سازندگان و شهروندان عزیز ایستاده است تا لرستان را به الگویی در ساخت‌وساز ایمن، پایدار و مسئولانه تبدیل کند.
سازمان نظام مهندسی ساختمان استان لرستان